Het kan u bijna niet ontgaan zijn. De berichtgevingen over het einde van de manager. Het begon ruim een jaar geleden al met een TV uitzending bij VPRO Tegenlicht van de in Nederland immens populaire Ricardo Semler. Het gedachtengoed van Semler over zelfsturing wordt ook al een aantal jaren omarmd door De Baak. Voor wie Ricardo Semler nog niet kent even een korte samenvatting: Ricardo Semler is een Braziliaanse ondernemer die zijn bedrijf Boek-Semco-stijlSemco naar grote hoogte bracht met vernieuwende management opvattingen. Zijn vader was een traditionele autocraat. Toen Ricardo Semler de plek van CEO overnam van zijn vader ontsloeg hij op zijn eerste werkdag 60 procent van alle topmanagers. Semler zijn filosofie was dat als je medewerkers meer vrijheid gaf ze ook meer verantwoordelijkheid toonden. Controle is een illusie.

De ideeën over meer zelfsturing en minder managers vinden gretig aftrek bij managementfilosofen en consultants die opvallend vaak werkzaamheden verrichten in de publieke sector. De reden dat de positie van de managers zoals wij die nu kennen zo onder druk staat zijn divers. Managers verdienen verhoudingsgewijs veel, zeker wanneer je dit relateert aan de toegevoegde waarde die zij leveren. Het gemiddelde managementteam scoort in medewerkerstevredenheidsonderzoeken niet hoger van een zesje. Als het dan slecht gaat met een bedrijf zetten we dan de 59 jarige Henk van de productie afdeling op straat? Of sturen we het management naar huis en besparen zo direct 30 procent op de totale loonkosten?

Uiteraard wil ik niet alle managers over één kam scheren. Feit is echter wel dat de huidige manager veelal niet meer is dan chef brandje blussen. Wanneer noodzakelijke veranderingen doorgevoerd moeten worden komt zijn beste vriend die tevens organisatie adviseur is langs. Een adviseur die geen rekenschap geeft, een adviseur die een model aandraagt en de verantwoordelijkheid vooral toch wel wil laten bij het zittend management. Dat 70 procent van alle veranderingen mislukken heeft veel te maken met rekenschap, verantwoordelijkheid, eigenaarschap en co-creatie.

Is er dan geen ruimte meer voor een manager? Kunnen alle medewerkers ook zonder leidinggevende prima resultaten neerzetten? Daar is niet zo maar een antwoord op te geven. Onderstaande illustratie geeft wel handvaten:zelfsturing

De vraag is of de functie van manager verdwijnt of dat de invulling van zijn rol verandert. Het blussen van brandjes heb ik in het verleden vaak vergeleken met het springen van aapjes. Je zit bijv in een vergadering en iemand heeft een acuut probleem dat opgelost moet worden (het aapje op de schouder). Vervolgens zie je dan hoe dat aapje probeert terecht te komen op een andere schouder. Wat gebeurt er met die manager die het aapje op de schouder laat waar het vandaan komt? Wanneer diegene wordt gemobiliseerd, geïnspireerd en gemotiveerd om het probleem zelf te tackelen? Die manager krijgt plotseling een zee van tijd. Tijd om na te denken over een organisatie visie en tijd om opvattingen te delen met medewerkers, tijd om echt in gesprek te gaan met klanten, burgers, patiënten en leerlingen. Tijd om deze mensen voorop te stellen in plaats van processen en procedures.aap op de schouder